Muzeum Narodowe w Krakowie przypomina twórczość Maksymiliana Gierymskiego (1846–1874), jednego z najbardziej znanych malarzy polskich XIX wieku, związanego z kolonią artystyczną w Monachium. Pretekstem wystawy stała się przypadająca w tym roku 140. rocznica śmierci artysty. Twórca, który zmarł młodo, zaledwie w wieku 28 lat, pozostawił dorobek inspirujący kolejne pokolenia artystów, dając początek pierwszej polskiej szkole pejzażowej.
To pierwsza wystawa twórczości Maksymiliana Gierymskiego od 1974 roku, kiedy przygotowano ekspozycję dzieł artysty w Muzeum Narodowym w Warszawie, prezentowaną później także w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku oraz w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Muzeum Narodowe w Krakowie pokazuje nie tylko dzieła Gierymskiego, ale także innych twórców z kręgu monachijskiego. Obok 55 obrazów olejnych i 55 prac na papierze tego artysty, zobaczymy też dzieła artystów polskich, niemieckich, francuskich oraz węgierskich:. m.in. Józefa Brandta, Adama Chmielowskiego, Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza, Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Władysława Maleckiego, Eduarda Schleicha st., Ludwiga Hartmanna i Mihalyiego Munkacsyiego.
Oprócz najbardziej znanych dzieł Maksymiliana Gierymskiego, takich jak „Adiutant sztabowy”, „Konna kawalkada w brzezince”, „Obóz Cyganów I” czy „Patrol powstańców”, pojawi się także ostatni obraz artysty „Polowanie »par force« na jelenia” ze zbiorów Kunsthalle w Kilonii oraz – długo uważana za zaginioną, a po raz pierwszy prezentowana w Polsce – „Wiosna w małym miasteczku” (z kolekcji prywatnej w Buenos Aires).
Ekspozycja w Muzeum Narodowym w Krakowie składa się z siedmiu części, z których każda sygnalizuje najważniejsze wątki w twórczości artysty. Zobaczymy więc prace młodzieńcze i dzieła o tematyce powstańczej. Poznamy pejzaże intymne, oddające złożony stosunek artysty do natury, określany mianem romantycznego realizmu. Obejrzymy tzw. kompozycje zopfowe [niem. der Zopf – warkocz, warkoczyk], czyli ukazane w rokokowych kostiumach sceny polowań, uwiecznianych przez Maksymiliana Gierymskiego na obrazach powstałych w latach 1871–1874, dzięki którym zdobywał zamówienia bogatej klienteli. Wejdziemy też w świat kolonii artystycznej działającej w Monachium w 2. połowie XIX wieku: Maksymilian Gierymski będzie pokazany w towarzystwie artystów, którzy tworzyli w tym czasie, których on inspirował i którzy jego inspirowali.
Osią wystawy jest nowatorskie podejście artysty do pejzażu. Sceny rodzajowe często były tylko pretekstem do obserwacji krajobrazu. Widać to już w malowanych przez niego powstańczych scenach: wypracował nowoczesną formułę minimalistycznego pejzażu, nieznaną dotąd w polskim malarstwie. Subtelne opracowanie kolorystyczne i świetlne tworzy nastrój obrazów. Postawa artysty wyrażała romantyczne przekonanie o szczególnej więzi łączącej człowieka z naturą.
Maksymilian Gierymski nie uciekał także od uwieczniania w swoich obrazach współczesnego życia mieszkańców miast i miasteczek, dzięki czemu jego twórczość nabiera „reportażowego” charakteru. Dbał o to, by w jego dziełach wyraźnie był określony czas, położenie geograficzne oraz warunki klimatyczne – zgodnie z przypisywaną mu maksymą, że „na obrazie, jak na zegarze powinna być widoczna godzina”. Był jednym z tych artystów, dla których punktem wyjścia przy pracy nad obrazem stała się fotografia jako „ujęcie chwili konkretnej” – jak pisał z Monachium w listach do rodziny, prosząc o zdjęcia przedstawiające polskie krajobrazy.
Twórczość Maksymiliana Gierymskiego była manifestacją dojrzałego realizmu w malarstwie polskim. Zapoczątkowała zmiany, jakie nastąpiły w postrzeganiu roli sztuki, zerwała z doktryną akademicką, podważyła przekonania o patriotycznych powinnościach polskiej sztuki. Zainspirowała całe pokolenie młodych twórców (jak Stanisław Witkiewicz) i krytyków (jak Antoni Sygietyński).
Dodatkową, wyodrębnioną część wystawy, tworzy Gabinet dzieł zaginionych. Zaprezentowano w nim multimedialne materiały przedstawiające wybór zaginionych dzieł Maksymiliana Gierymskiego, w tym obrazy utracone w czasie II wojny światowej, m.in.: „Alarm w obozie powstańczym” ze zbiorów przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach, „Zima w małym miasteczku” z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, „Wieczornica ukraińska” ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie oraz „Pochód ułanów” z kolekcji prywatnej. Kolejną grupę tworzą dzieła o nieustalonym do tej pory miejscu przechowywania, m.in. obrazy „Powrót pana Tadeusza”, „Czerkiesi pędzący do ataku”, „Pojedynek Tarły z Poniatowskim” i „Wypadek w podróży”.
Przed wejściem na wystawę zwiedzający będą mieli możliwość zapoznania się z wynikami pierwszego etapu badań nad techniką i technologią malarską Maksymiliana Gierymskiego obejmującego dzieła artysty z polskich kolekcji muzealnych.
Maksymilian Gierymski, starszy brat innego wybitnego malarza Aleksandra Gierymskiego (1850-1901), od dziecka przejawiał artystyczną wrażliwość: grał na fortepianie, był wielkim miłośnikiem Chopina i Wagnera. Początkowo kształcił się w naukach ścisłych (Instytucie Politechnicznym Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach i na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie). Brał udział w powstaniu styczniowym. Walczył prawdopodobnie na terenie Lubelszczyzny i Kielecczyzny. To doświadczenie pozostawiło w nim wyraźny ślad, widoczny później w jego sztuce.
Po powrocie do stolicy zapisał się na lekcje do Klasy Rysunkowej prowadzonej przez Wojciecha Gersona, by – po otrzymaniu stypendium rządowego – wyjechać do Monachium, gdzie kształcił się w dziedzinie malarstwa. Na I Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium w 1869 roku został dostrzeżony przez krytyków i kolekcjonerów. W tym samym roku wysłany na wystawę do wiedeńskiego Kunstvereinu obraz Rekonesans huzarów austriackich został zakupiony do zbiorów cesarza Franciszka Józefa.To był początek jego sukcesów, zwieńczonych złotym medalem na Wystawie Światowej w Wiedniu w 1873 r. We wrześniu 1874, w uznaniu jego zasług, mianowano go członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Dwa tygodnie później zmarł.
WYSTAWA:
Maksymilian Gierymski. Dzieła, inspiracje, recepcja
Czas trwania: 25 kwietnia 2014 – 10 sierpnia 2014
Gmach Główny MNK
al. 3 Maja 1, Sala Wystaw Zmiennych, I p.
Kurator wystawy: Aleksandra Krypczyk
Koordynator: Anna Sobesto
Aranżacja plastyczna: Jolanta Barnaś
W ostatnie dni trwania wystawy czekają na zwiedzających:
Sobota, 9 sierpnia 2014
Godz. 11.00. Spotkanie z konserwatorem w przestrzeni wystawy.
Prowadzenie: Elżbieta Zygier – Kierownik Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach, uczestniczy w pracach prowadzonych w ramach projektu GIERYMSKI. Twórczość Maksymiliana Gierymskiego a sztuka polskich monachijczyków w latach 1867-1900 – badania interdyscyplinarne, specjalizuje się w konserwacji i badaniach malarstwa XIX-wiecznego.
Wstęp w ramach biletu na wystawę.
godz. 13.00 – Zwiedzanie wystawy z przewodnikiem
Prowadzenie: Anna Posłuszna – historyk sztuki, współpracownik Sekcji Edukacji MNK
Wstęp w ramach biletu na wystawę.
Niedziela, 10 sierpnia 2014
Godz. 12.00. Zwiedzanie wystawy z przewodnikiem.
Prowadzenie: Anna Posłuszna – historyk sztuki, współpracownik Sekcji Edukacji MNK
Wstęp w ramach biletu na wystawę.
Godz. 16.00. Zwiedzanie wystawy z przewodnikiem.
Prowadzenie: Anna Matejska – historyk sztuki, współpracownik Sekcji Edukacji MNK
Wstęp w ramach biletu na wystawę.
Leave a Reply