W przestrzeni Smoka

400 najwspanialszych dzieł wybranych z bezcennej, liczącej ponad 3000 obiektów kolekcji sztuki chińskiej, można zobaczyć na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie. Najstarsze eksponaty mają 2200 lat, najmłodsze – ponad 100.

Podczas rewolucji kulturalnej w Chinach zniszczono wiele zabytkowych budowli i dzieł sztuki, kolekcji, bibliotek i antykwariatów. Dlatego tak cenne są zbiory sztuki chińskiej przechowywane w różnych muzeach i instytucjach kultury na świecie.

Kolekcja sztuki chińskiej MNK, tworzona od ponad stu lat dzięki darom i zakupom, obejmuje wszystkie dziedziny sztuki i rzemiosła. Znajdują się w niej cenne przykłady malarstwa i grafiki, interesujące rzeźby, wspaniała ceramika, wyroby z brązu i emalii, laki, i szkła, dekoracyjne tkaniny użytkowe, bogate ubiory, akcesoria, meble, instrumenty muzyczne. Najstarsze obiekty powstały w epoce Han (206 p.n.e.–220 n.e.), większość natomiast pochodzi z drugiej połowy panowania mandżurskiej dynastii Qing (1644–1911).

– Muzeum Narodowe w Krakowie posiada jedną z najlepszych w Polsce kolekcji sztuki Dalekiego Wschodu. Oprócz dobrze znanego zbioru japoników, składają się na nią zabytki kultury chińskiej. Po osiemdziesięciu latach od pierwszej wystawy, która prezentowała je w Sukiennicach, dziś ponownie zapraszamy do zapoznania się ze znakomitymi wyrobami mistrzów sztuki i rzemiosła dawnych Chin. Mamy nadzieję, że nasza wystawa przybliży nieco tę odległą i wciąż jeszcze mało znaną a ogromnie interesującą kulturę – mówi Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Zofia Gołubiew.

– Po raz pierwszy w historii MNK zaprezentujemy na wystawie tak duży wybór eksponatów z tej kolekcji. Będzie można zobaczyć obrazy, grafiki i rzeźby buddyjskie, ceramikę, ubiory i akcesoria, nefryty i jadeity, wyroby z brązu emalii, laki, szkła, wachlarze, fajki, tabakierki, instrumenty muzyczne oraz zabawki. Wiele z tych wspaniałych przedmiotów będzie pokazywanych po raz pierwszy. – mówią kuratorki wystawy Beata Pacana i Beata Romanowicz.

Twórcy wystawy skoncentrowali się na pojęciu przestrzeni – zarówno tej mitycznej, którą włada tytułowy Smok, jak i kulturowej, literackiej, estetycznej i filozoficznej.
Smok – król niebios i wód, pierwsze z „360 zwierząt łuskowych”, piąte zwierzę chińskiego zodiaku, mające wiele symboli – w kulturze chińskiej jest przede wszystkim dobroduszny. Symbolizuje męską siłę przyrody oraz syna nieba i cesarza. W Chinach wiąże się on z ideą dobra, pozytywną siłą wspierającą zmiany, co w naturalny sposób nawiązuje do idei odradzania się i bezpośrednio – życia.

Złoty smok będzie też przewodnikiem po tej efektownie zaaranżowanej wystawie. Dzięki specjalnie przygotowanej animacji będzie się pojawiał i znikał już w holu Muzeum i towarzyszył widzowi na ekspozycji, którą można zwiedzać przy dźwiękach tradycyjnej muzyki chińskiej.

Wybrane obiekty prezentowane na wystawie

Szata kobieca, ślubna longpao
Epoka Qing, XIX/XX w.
Jedwab, złota nić, haft
wł. Muzeum Narodowe w Krakowie
Prezentowane ślubna szata longpao dla kobiety narodowości mandżurskiej jest wzorowana na męskich szatach dworskich i urzędniczych. Co ciekawe, różni się od nich kolorem tła (szaty urzędnicze były w kolorze niebieskim). W Chinach czerwień wiąże się z pojęciami szczęścia i pomyślności. Zgodnie z tradycją, czerwone szaty zakładano w czasie celebrowania najważniejszych prywatnych uroczystości, takich jak ślub, narodziny dziecka, rocznica urodzin.
Szata pochodzi z kolekcji Ferdynanda Kowarskiego (1834–1906), inżyniera kolejowego i architekta, który w latach 1902–1906 realizował zlecenia rządu austrowęgierskiego m.in. w Pekinie. Kowarski nabył wówczas około trzystu zabytków, które trafiły do MNK w 1909 i 1927 roku za pośrednictwem jego rodziny.

Czaple przy wierzbie
Tu Bing (1770–1824)
Jedwab, tusz, farby wodne
wł. Muzeum Narodowe w Krakowie

Wspaniałym przykładem malarstwa z gatunku kwiatów i ptaków (huaniaohua) jest obraz Czaple przy wierzbie. To cenne dzieło, które zostało namalowane w stylu dworskiego malarstwa epoki Song, przedstawia dziewięć białych czapli przy wierzbie nad brzegiem rzeki, wśród kwitnących peonii.
Obraz zakupiony przez Muzeum w latach 60. XX w. pochodzi z kolekcji profesora Juliana Ignacego Nowaka – lekarza, bakteriologa, który, pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także – w roku 1922 – objął stanowisko premiera Rządu Polskiego. Profesor Julian Ignacy Nowak należy do najważniejszych darczyńców MNK. W 1946 r. przekazał bowiem Muzeum kolekcję 275 muzealiów, w tym niezwykle cenny zbiór 165 wyrobów z ceramiki, pochodzących z Chin, które będą trzonem naszej obecnej wystawy.

Figurka lwa fo
Epoka Qing, okres Kangxi, 1662–1722
Biskwit, farby emaliowe
wł. Muzeum Narodowe w Krakowie

Figurka przedstawia lwa-strażnika Buddy. W Chinach jego forma rozbudowana została do pary stworzeń, zwanych męskim i żeńskim. Zwykle „męski” lew trzymał pod łapą kulę, natomiast formie „żeńskiej” fo towarzyszyło szczenię.
Figurka pochodzi z kolekcji prof. Juliana Ignacego Nowaka.

Makata z motywem Smoka
Epoka Qing, pocz. XX wieku
wełna, złota nić, haft, szkło
wym. 203 x 160 cm

Makata przedstawia sylwetkę Smoka trzymającego płonącą perłę. Wierzono, że Smok może przybierać wiele postaci, zmieniać sylwetkę, rozmiary, może pojawiać się i nagle zanikać. Jednak jeden z najbardziej tradycyjnych opisów chińskiego Smoka podkreśla, że jego ciało nawiązuje do cech dziewięciu ważnych zwierząt: głowa przypomina głowę wielbłąda, rogi zbliżone są do jelenich, oczy – jak u królika, uszy byka, szyja węża, brzuch żaby a łuski na jego ciele wyglądają jak łuski szlachetnego karpia. Łapy przypominające tygrysie uzbrojone są w pazury ostre jak u jastrzębia.
Obiekt pochodzi z kolekcji Marii hr. Pourtales-Gorgier baronowej de Grubissich Keresztur. Zbiory zostały przekazane w 1913 r. Muzeum Narodowemu w Krakowie przez jej męża dyplomatę Antoniego Grubissich Keresztur.
(oprac.B)

W przestrzeni smoka.
Sztuka chińska w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie

19 lutego – 5 lipca 2015
Muzeum Narodowe w Krakowie
Gmach Główny, Sala Wystaw Zmiennych, I piętro
Wystawa czynna:
wt – sob: 10.00 – 18.00
ndz: 10.00 – 16.00
pon: nieczynne

Kuratorki wystawy: Beata Pacana, Beata Romanowicz
Koordynator: Grażyna Kulawik
Aranżacja: Teren Prywatny – Anna Grzywa, Marcin Przybyłko, Sławomir Pankiewicz
Partner wystawy: Instytut Konfucjusza Centrum Języka i Kultury Chińskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego