Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego

Trudność polegała na wyborze kilkuset z piętnastu tysięcy znakomitych dzieł, gromadzonych latami przez człowieka o wyjątkowym smaku arytystycznym, błyskotliwym intelekcie i prawdziwej pasji kolekcjonera.

Efektem tej pracy są dwie wystawy:
Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne
oraz
Grafika francuska od impresjonizmu do Art Nouveau

Na wystawę Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne wybrano około 400 z blisko 15 tysięcy znakomitych dzieł, gromadzonych latami przez człowieka o wyjątkowym smaku arytystycznym, błyskotliwym intelekcie i prawdziwej pasji kolekcjonera.

Wystawa Grafika francuska od impresjonizmu do Art Nouveau prezentuje ponad 300 dzieł znakomitych artystów czynnych we Francji schyłku XIX i początku XX wieku w kręgu impresjonizmu, symbolizmu, postimpresjonizmu i art nouveau. Pochodzą one z największej w Polsce kolekcji francuskiej grafiki nowoczesnej, liczącej około 1100 prac, którą tworzył przez blisko ćwierć wieku wielki jej miłośnik – Feliks Jasieński.

KAMIENICA SZOŁAYSKICH IM. FELIKSA JASIEŃSKIEGO
PL. SZCZEPAŃSKI 9, 31-011 KRAKÓW

Wystawa „Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne” została zaaranżowana w dziesięciu salach Kamienicy Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego – Oddziału MNK przy placu Szczepańskim w Krakowie. Wybór tego miejsca jest nieprzypadkowy – to tutaj Feliks Jasieński pragnął utworzyć osobny oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, w którym byłby prezentowany jego bezcenny dar dla Polaków.

Z postacią kolekcjonera spotkamy się, zanim jeszcze rozpoczniemy oglądanie jego zbiorów. Na klatce schodowej Kamienicy Szołayskich rozwieszone zostaną powiększenia archiwalnych fotografii, przedstawiających samego Feliksa Jasieńskiego oraz wnętrze jego mieszkania przy ulicy św. Jana 1 w Krakowie, nazywanego przez samego kolekcjonera Musée Jasieński. Nie zabraknie także zdjęć z pierwszej wystawy jego zbiorów, zorganizowanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie w roku 1934.

Aż pięć z dziesięciu wystawowych sal poświęconych zostało sztuce polskiej, której przykłady w zbiorach Feliksa Jasieńskiego wyróżniają się wartością szczególną. Zapalony kolekcjoner, przyjaciel krakowskiej bohemy i niemal wszystkich profesorów krakowskiej Akademii, kupował ich prace w czasie, gdy powstawały. Reagował żywiołowo na trendy i idee swojej epoki, a dokonały gust sprawił, że zgromadził dzieła ponadczasowe, które dziś zachwycają może jeszcze bardziej niż przed wiekiem. W części poświęconej polskiemu malarstwu będzie więc można oglądać dzieła najwybitniejszych twórców polskiego modernizmu: Jacka Malczewskiego, Józefa Pankiewicza, Władysława Podkowińskiego, Jana Stanisławskiego, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Ksawerego Dunikowskiego, Konstantego Laszczki i wielu innych.

Umieszczony na honorowym miejscu, oczy przyciąga portret Feliksa Jasieńskiego z teką z 1903 roku pędzla Jacka Malczewskiego. Dokładnie w tym roku z inicjatywy kolekcjonera została wydana „Teka Grafików Polskich”, w której znalazły się prace najznakomitszych przedstawicieli Młodej Polski. Kilka dzieł należących do tej teki prezentowanych będzie w sali poświęconej nowoczesnej grafice polskiej. Kolekcjonera będziemy mogli oglądać także na portrecie autorstwa m.in. Leona Wyczółkowskiego – w płaszczu arabskim, prezentowanym w części wystawy poświęconej fascynacji Jasieńskiego orientem – czy Józefa Pankiewicza. Ten ostatni uwiecznił modela przy fortepianie, co przypomina o kolejnej wielkiej namiętności krakowskiego intelektualisty: muzyce.

Młodopolski pejzaż reprezentowany jest na wystawie przez nastrojowe obrazy Jana Stanisławskiego i Leona Wyczółkowskiego, z kolei martwe natury to w wielu przypadkach „portrety” cennych muzealiów ze zbiorów Jasieńskiego, chętnie wypożyczanych przez niego zaprzyjaźnionym artystom. I tak perski wazon z obrazu Józefa Pankiewicza możemy podziwiać w oryginale w kolejnej części ekspozycji, podobnie jak rzeźbę Antoniego Kurzawy przedstawioną na płótnie tego samego Pankiewicza zatytułowanym Barbarka i kwiaty. Pejzaż symboliczny zilustrują m.in. obrazy Jacka Malczewskiego i Leona Wyczółkowskiego.

Kolejne sale wypełnione zostaną grafiką, zarówno tą polską, tworzoną przez twórców z Towarzystwa Polskich Artystów Grafików, którego Feliks Jasieński był założycielem, jak i zachodnioeuropejską. Warto przypomnieć, że jako jedyny Polak wszedł on w posiadanie wszystkich czterech cyklów graficznych Francisca Goi i dzięki niemu Muzeum Narodowe w Krakowie jest dziś jedyną w kraju instytucją, która je posiada w komplecie. Szesnastu pracom graficznym Goi, którego Jasieński był wybitnym znawcą i niestrudzonym popularyzatorem, towarzyszy wybór dzieł Jacques’a Callota i Giovanniego Piranesiego. Kluczem do pokazania nowoczesnej grafiki zagranicznej stały się wydawnictwa albumowe, wysoko cenione w kręgach artystycznych i kolekcjonerskich. To właśnie z nich pochodzą prace m.in. Maxa Klingera czy Jamesa Whistlera.

Niezwykle ważne miejsce w kolekcji Jasieńskiego zajmuje sztuka Dalekiego Wschodu, obejmująca malarstwo japońskie i chińskie, grafikę, rzeźbę buddyjską oraz rzemiosło: tkaniny, wyroby z kości, laki i brązu, ceramikę, militaria. Ogrom tej części kolekcji przedstawiony zostanie jedynie w niewielkim fragmencie. Niewątpliwie warto zwrócić uwagę na dzieła graficzne takich twórców grafiki jak Hokusai i Hiroshige. Szkice pierwszego z nich zebrane zostały w woluminach zatytułowanych Manga. Właśnie to słowo, zamieszczone przez Jasieńskiego w tytule książki Manggha. Promenades à travers le mond, l’art et les idées (Manggha. Wędrówki po świecie, sztuce i ideach), stało się jednym z licznych pseudonimów kolekcjonera.

Zabytki perskie: kobierce, kilimy i makaty, pasy jedwabne oraz elementy tradycyjnego ubioru, odsłonią przed widzami bogactwo barwnego świata Orientu. Feliks Jasieński zafascynował się nim podczas podróży po Bliskim Wschodzie, ale zbierał sztukę orientalną do ostatnich dni życia. W tej części wystawy warto zwrócić uwagę na „odkryty” przez Jasieńskiego na bazarze w Damaszku wspaniały płaszcz arabski, o którym pisał w swej książce Manggha. To właśnie w nim został uwieczniony na wspomnianym portrecie Leona Wyczółkowskiego.

Pozostaje jeszcze wyjaśnienie tytułu wystawy: „Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne”. Wiersz Evviva l’arte! Kazimierza Przerwy-Tetmajera, popularyzujący hasło „Niech żyje sztuka!” stał się nieformalnym hymnem krakowskiej bohemy przełomu XIX i XX wieku, środowiska, które tak kochał i otaczał swoją opieką Feliks Jasieński. Inskrypcja na jego grobowcu na krakowskich Rakowicach zaczyna się od słów: „Sztukę ukochał, służył tylko sztuce, jej klejnoty najczystsze zgromadził i przekazał miastu temu”.
(oprac. MB / MNK)

Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne

Wystawa czynna: od 13 czerwca 2015 do 3 lipca 2016

Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego
Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie pl. Szczepański 9
Pon.: nieczynne
Wt. – sob.: 10.00–18.00
Niedz.: 10.00–16.00
bilet normalny/ulgowy – 12 zł/9 zł
bilet rodzinny (maks. 5 osób) – 20 zł
bilet grupowy (min. 15 osób) – 8 zł/5 zł
dzieci do 7 lat – wstęp bezpłatny
dzieci, młodzież i studenci do 26 lat – 1 zł
bilet łączony z wystawą Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Grafika francuska od impresjonizmu do art nouveau – 19 zł/13 zł
bilet łączony rodzinny (maks. 5 osób) – 31 zł
bilet łączony grupowy (min. 15 osób) – 13 zł/8 zł
niedziela – wstęp wolny
Kuratorzy: Danuta Godyń, Bronisława Gumińska, Joanna Kowalska, Magdalena Laskowska, Beata Romanowicz
Koordynator: Maria Grzywacz
Aranżacja: Anna Bojarowicz
Organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie

Wystawa prezentuje ponad 300 dzieł znakomitych artystów czynnych we Francji schyłku XIX i początku XX wieku w kręgu impresjonizmu, symbolizmu, postimpresjonizmu i art nouveau. Pochodzą one z największej w Polsce kolekcji francuskiej grafiki nowoczesnej, liczącej około 1100 prac, którą tworzył przez blisko ćwierć wieku wielki jej miłośnik – Feliks Jasieński.

Wśród autorów są m.in. Pierre Bonnard, Félix Bracquemond, Jules Chéret, Maurice Denis, Paul Gauguin, Auguste Lepère, Édouard Manet, Camille Pissarro, Odilon Redon, Auguste Renoir, Henri Rivière, Paul Sérusier, Paul Signac, Alfred Sisley, Théophile Alexandre Steinlen, Henri de Toulouse-Lautrec, Félix Vallotton i Édouard Vuillard. Pokaz osnuto wokół kilku zasadniczych wątków.

W atmosferę ówczesnego Paryża wprowadzają liczne widoki miasta, scenki rodzajowe i satyryczne oraz wizerunki sław, postaci z wyższych sfer i zwykłych mieszkańców. Zgromadzone obiekty swym zróżnicowaniem stylistycznym odpowiadają wielości nurtów we francuskiej sztuce tego czasu.

Obok prezentowani są twórcy zasłużeni dla odnowy akwaforty – prace założycieli i członków powstałej w 1862 roku Société des aquafortistes, artystów francuskich i obcych współpracujących z towarzystwem. Większość tych dzieł, poprzedzających impresjonizm, wyróżniają walory malarskie i świeże podejście do techniki akwaforty – traktowanej impresyjnie i szkicowo, eksponującej grę świateł i cieni.

W dalszej przestrzeni eksponowane są prace członków ruchu impresjonistów uczestniczących w słynnych ośmiu wystawach z lat 1874–1886 oraz ich prace późniejsze, dające wyobrażenie o indywidualnych drogach twórczych. Do pokazu włączono także kilka sławnych akwafort Maneta, który choć nie uczestniczył w wystawach impresjonistów, stworzył w owym czasie kilka grafik ściśle z impresjonizmem związanych.

Następna sala pokazuje bujny rozwój grafiki oryginalnej, który był m.in. wynikiem działalności powstałych u schyłku XIX stulecia licznych stowarzyszeń grafików i malarzy-grafików. Dzieła ilustrują ewolucję grafiki w sferze technik, warsztatu i tematów. Dominuje barwa, która w znacznym stopniu pod koniec wieku zaważyła na sukcesie rynkowym grafiki, tak artystycznej, jak i reklamowej. Uwagę zwraca zespół prac neoimpresjonistów, operujących charakterystyczną techniką puentylizmu.

Zjawisko ówczesnego inspirowania się drzeworytem japońskim oddają przykłady prac silnie japonizujących. Pokazują m.in. nowy sposób komponowania, odchodzenie od iluzjonizmu, specyficzne ujęcia i kadrowanie, nowe podejście do barwy, a w odniesieniu do ikonografii – podejmowanie tematów zwyczajnych oraz zapożyczenia motywów, np. fali, góry Fuji, świata fauny i flory czy ekspresyjnych wizerunków.

Wątek poświęcony rozmaitym nurtom symbolizmu, zdominowany przez grafikę czarno-białą, prezentują ewokujące sugestywny nastrój wizerunki i krajobrazy, dzieła Odilona Redona z jego niepowtarzalnym językiem operującym tworami niezwykłej wyobraźni, prace eksponujące demoniczną lub idealizowaną kobietę oraz ujęcia o charakterze fantastycznym i symbolistyczno-egzystencjalnym.

Niewielką salę przeznaczono dla Bretanii, popularnego miejsca pobytu i pracy artystów różnych nacji. Ważne miejsce zajmują tu twórcy związani z Pont-Aven, których dzieła uzupełniają prace innych peintres-graveurs tworzących wizerunki mieszkańców i okolic Bretanii.

Wydzielono związane z symbolizmem dzieła nabistów, “proroków nowej sztuki”, którzy znacząco wpłynęli na jej rozwój na przełomie wieków. Ich prace, uwolnione od funkcji mimetycznych, dekoracyjne i japonizujące, nasycone pierwiastkiem duchowym i osobistymi emocjami, do dziś pozostają dla odbiorców jednymi z najbardziej atrakcyjnych w tym czasie.

Głównym bohaterem kolejnej sali został Henri de Toulouse-Lautrec, twórca niezwykle nowatorski, autor ekspresyjnych, przesyconych humanistycznymi wartościami artystycznych dokumentów z życia paryskich gwiazd i lokali. Towarzyszą mu prace innych artystów opowiadających o rozrywkach oferowanych przez Paryż.

Wystawę zamykają przykłady Art Nouveau, czerpiącej z wielu źródeł. Łączy je upraszczanie form i stosowanie płaskiej plamy kojarzonej z giętkim konturem oraz japonizowanie, w sferze ikonografii – stworzenie nowego kanonu kobiecości, a w aspekcie społecznym – demokratyzacja, co uwidoczniło się na przykład w upowszechnianiu wielkonakładowych, tanich druków dekoracyjnych.

Grafika francuska od impresjonizmu do art nouveau

Wystawa czynna: od 13 czerwca 2015 do 3 stycznia 2016

Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego
Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie pl. Szczepański 9
Pon.: nieczynne
Wt. – sob.: 10.00–18.00
Niedz.: 10.00–16.00
bilet normalny/ulgowy – 15 zł/10 zł
bilet rodzinny (maks. 5 osób) – 25 zł
bilet grupowy (min. 15 osób) – 10 zł/7 zł
dzieci do 7 lat – wstęp bezpłatny
dzieci, młodzież i studenci do 26 lat – 1 zł
bilet łączony z wystawą Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne – 19 zł/13 zł
bilet łączony rodzinny (maks. 5 osób) – 31 zł
bilet łączony grupowy (min. 15 osób) – 13 zł/8 zł
niedziela – wstęp wolny
Kuratorzy: Krystyna Kulig-Janarek
Koordynator: Grażyna Kulawik
Aranżacja: Anna Bojarowicz
Organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie