Zamki, kłódki, klucze i okucia to specjalność położonych na południe od Krakowa Świątnik Górnych. Miasto i gmina ta już od czasów Jagiellonów jest znana z przemysłu metalowego. Z jego historią można zapoznać się w Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły.
Do Świątnik z Krakowa dojechać jest bardzo łatwo. To malownicze miasteczko położone na wzniesieniu Pogórza Wielickiego, z którego rozciąga się malownicza panorama na Tatry i Beskidy, leży w odległości 20 km od stolicy Małopolski. Najłatwiej dotrzeć do niego Zakopianką. W miejscowości Mogilany skręcamy w lewo, kierując się na Świątniki Górne. Aby znaleźć się w Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły wystarczy dojechać do ronda w Świątnikach i tam skręcić w ul. Bruchnalskiego przy której mieści się Muzeum. Do miasta można dostać się też autobusem 225 z Borku Fałęckiego, a także licznymi busami prywatnych linii. Warto wybrać się na taką wycieczkę, bo starannie przygotowana ekspozycja, którą można w Świątnikach zwiedzić, robi wrażenie!
O Świątnikach Górnych mówi się, że to gmina w metalu wykuta. Nie ma w tym ani krzty przesady, a świątnicka obróbka metali ma korzenie tak odległe, że aż znalazła swe odbicie w legendach. Jedna z nich głosi, że królowa Jadwiga jadąc z Węgier do Krakowa, pierwszy raz zobaczyła Kraków z góry świątnickiej oraz że uszkodzony powóz naprawili miejscowi kowale. Druga legenda głosi, że biskup krakowski Stanisław Szczepanowski zasądził spór graniczny między Świątnikami a Sieprawiem, a w miejscu, w którym biskup wskazał granicę, koń uderzył kopytami w skałę. Znak kopyta powstał na skalnym, stromym wzniesieniu. Czy może być lepsza rekomendacja dla miejsca słynącego od wielu wieków z wyrobu znakomitych podków?
Wiadomo też, że pierwsi mieszkańcy Świątnik byli zatrudnieni na Wawelu, gdzie wykonywali różne prace ślusarskie i kowalskie w wawelskiej katedrze. Najstarsze zaś zapiski o wyrobie krat, siekier, łopat, zamków, kłódek, kluczy, pochodzą z roku 1594. Dla kościołów i klasztorów wyrabiano kraty, okucia, zamki i kłódki. W kolejnych latach rozwoju rzemiosła na tych ziemiach rozpoczęto wyrób broni. Miejscowi mistrzowie wyrabiali w swoich kuźniach uzbrojenie dla formacji wojskowych, na przykład dla husarii. Zachowały się informacje o tym, że świątnickie wyroby płatnerskie cieszyły się dużym uznaniem i stawiano je na równi z zagranicznymi. Już w połowie XVIII w. Świątniki były jednym z najsilniejszych ośrodków ludowego przemysłu zbrojeniowego w Polsce. Liczył on 40 zarejestrowanych mistrzów tego niełatwego rzemiosła. Zmieniająca się przez lata sytuacja polityczna w Polsce i Europie odbijała się oczywiście także na lokalnej produkcji, aczkolwiek nigdy jej nie zaprzestano.
W 1888 roku, gdy Polska znajdowała się już pod zaborami, rząd austriacki podjął decyzję o utworzeniu Cesarsko Królewskiej Szkoły Ślusarskiej w Świątnikach Górnych, a jej pierwszym dyrektorem został inż. Kazimierz Bruchnalski. To właśnie on, zafascynowany historią i tradycją podkrakowskiej miejscowości w 1893 r. stworzył pierwsze na tym terenie Muzeum Rzemiosła Ślusarskiego, które działało do 1939r., kiedy to na rozkaz władz okupacyjnych zostało zamknięte, a zbiory wywiezione w głąb Rzeszy Niemieckiej.
Na szczęście część eksponatów została uratowana przez mieszkańców Świątnik. W 1970r. z inicjatywy regionalisty Marcina Mikuły w budynku spółdzielni „Przyszłość” powstała Świątnicka Izba Regionalna. Twórca i kustosz Izby przez lata żmudnej pracy zgromadził kolekcję przedmiotów związanych z lokalną historią i kulturą. W 2001 r. spółdzielnia „Przyszłość” przekazała eksponaty Urzędowi Miasta w Świątnikach Górnych, który podjął decyzję o utworzeniu Muzeum na terenie historycznego budynku Szkoły Ślusarskiej. Obfite i niepowtarzalne zbiory Muzeum obejmują dział dokumentów, kolekcję zabytkowych kłódek, narzędzi ślusarskich oraz przedmiotów związanych z etnografią tutejszego terenu. Na szczególną uwagę zasługuje jedyna w Polsce ekspozycja pamiątek związanych z pracą świątników wawelskich. Najcenniejsze z nich to: „Portret świątnika Katedry wawelskiej St. Synowca” autorstwa L. Wyczółkowskiego, talar podzwonny dzwonników zygmuntowskich, strój świątnika Katedry Wawelskiej oraz liczne fotografie i dokumenty.,/p>
Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły w Świątnikach Górnych zaprasza wszystkich zwiedzających w poniedziałki od godziny 14 do 19:30 i we środy od godziny 11:30 do 16:00. Ekspozycja jest czynna także w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca w godzinach od 14:00 do 20:00. Grupy wycieczkowe oraz osoby indywidualne zainteresowane zwiedzeniem ekspozycji w innym terminie, proszone są o kontakt telefoniczny z przynajmniej dwudniowym wyprzedzeniem:
Telefony kontaktowe:
Zespół Szkół w Świątnikach Górnych: (012) 27-05-040
M-GOK w Świątnikach Górnych: (012) 27-04-097
Oprac. Tomasz Orwid
Informacje zawarte w artykule pochodzą z ˝Kroniki Świątnik Górnych” Elżbiety Miziurowej” oraz z opracowań Witolda Szczygła.
Skomentuj